Εισαγωγή στη Μουσειολογία και στην Προληπτική Συντήρηση
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Παρά το γεγονός ότι η Ελλάδα λόγω του πλήθους των αρχαιολογικών της θησαυρών, θα έπρεπε λογικά να είναι ο τόπος όπου θα ήκμαζε κατ’ εξοχήν η επιστήμη της Μουσειολογίας, δεν δόθηκε μέχρι πρόσφατα ιδιαίτερη προσοχή στον τομέα αυτόν. Ωστόσο, η γενικότερη ανάπτυξη του κράτους στη διάρκεια των τελευταίων ετών, κατέδειξε το υπάρχον κενό και κατέστησε αναγκαία την εφαρμογή της επιστήμης αυτής τόσο στα μουσεία όσο και στις θέσεις που περιλαμβάνουν κατάλοιπα του πολιτιστικού και του φυσικού πλούτου της χώρας.
Η Μουσειολογία είναι μια σχετικά νέα εφαρμοσμένη επιστήμη, που άρχισε να διδάσκεται στα Πανεπιστήμια μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, ως συνέπεια της μεταπολεμικής αναζήτησης από τους λαούς, των εθνικών πολιτισμικών τους ταυτοτήτων και της συνειδητοποίησης της κεφαλαιώδους σημασίας της έρευνας, της συντήρησης και της ανάδειξης των καταλοίπων της πολιτισμικής τους κληρονομιάς. Στην χώρα μας δυστυχώς οι διεθνείς εξελίξεις και η πρόοδος στον τομέα αυτόν άργησαν να επηρεάσουν την πανεπιστημιακή εκπαίδευση κατά μισό αιώνα!
Από το 1999, στο νεοσύστατο Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου στη Ρόδο, με πρόταση του Προέδρου του και συν-συγγραφέα Ι. Λυριτζή εντάχθηκε το μάθημα της Μουσειολογίας στον Οδηγό Σπουδών στην Κατεύθυνση της Αρχαιολογίας. Το μάθημα διδάχτηκε για πρώτη φορά κατά το ακαδημαϊκό έτος 2001-2 από την Δρ Λ. Ορφανίδη, με αποτέλεσμα να τεθούν εφεξής οι προϋποθέσεις για τη συστηματική του διδασκαλία. Τότε αντιμετωπίσθηκε, όπως ήταν φυσικό, το βασικότατο πρόβλημα έλλειψης ελληνικής βιβλιογραφίας σχετικής με το γνωστικό αυτό αντικείμενο, κατάλληλης για επιστημονική εφαρμογή αλλά και για διδασκαλία σε πανεπιστημιακό επίπεδο.
Το βιβλίο αυτό λοιπόν, που αποτελεί υλοποίηση μιας συντονισμένης σειράς ενεργειών με στόχο τη δημιουργία σχετικού εγχειριδίου στην ελληνική γλώσσα από το 2000, είναι προϊόν του ευρωπαϊκού κοινοτικού προγράμματος ΓΑΙΑ του 2003. Είναι το πρώτο, απ’ όσο γνωρίζουμε, βιβλίο μουσειολογίας στην ελληνική βιβλιογραφία.
Ο τόμος αποτελείται από δύο μέρη: Η Εισαγωγή στην Μουσειολογία (πρώτο μέρος) προσδιορίζει την επιστήμη στο σύνολό της και θέτει τις βάσεις των γνωστικών της συνιστωσών αλλά και των γενικότερων προβληματισμών πάνω στα μουσειακά θέματα. Αποσκοπεί στο να κάνει μια ιστορική αναδρομή στον τομέα της επιστήμης των μουσείων, να δώσει μια γενική εικόνα των εννοιών και των μεθόδων της μουσειακής έρευνας, συντήρησης και παρουσίασης των εκθεμάτων αλλά και να τοποθετήσει τον αναγνώστη απέναντι στους στόχους, τις πρακτικές δυσκολίες και τους προβληματισμούς για την ίδρυση νέων ή την ανακαίνιση των ήδη υπαρχόντων μουσείων.
Το κείμενο είναι γραμμένο κατά τρόπο που να μπορεί να απευθύνεται τόσο σε επιστημονικό όσο και σε ευρύτερο κοινό. Θεωρούμε ότι, πέρα από ό,τι μαθαίνει κάποιος για τους πολιτισμικούς θησαυρούς της δικής του ή και οποιασδήποτε χώρας, είναι καλό και σκόπιμο να ξέρει και με ποιο τρόπο έφθασαν σώοι μέχρι αυτόν, για ποιο βαθύτερο λόγο προτιμά επισκέψεις σε ορισμένα μουσεία, γιατί επικοινωνεί περισσότερο με τα αντικείμενα σε ορισμένες εκθέσεις αλλά και ποιά περιθώρια υπάρχουν για να διαφυλαχθούν τα εκθέματα ώστε να καλλιεργήσουν πολιτιστικά και τις γενιές που ακολουθούν.
Οι εικόνες του Α΄και Β΄μέρους, που παρεμβάλλονται, ακολουθούν το κείμενο κατά τρόπο που να διευκολύνεται ο αναγνώστης στην αντίληψη του περιεχομένου, ενώ υπάρχει εμπεριστατωμένη βιβλιογραφία, για όποιον θελήσει να ασχοληθεί σε βάθος με ειδικότερα θέματα.
Η Εισαγωγή στην Προληπτική Συντήρηση (δεύτερο μέρος) ασχολείται διεξοδικότερα με τους πρακτικούς τρόπους προφύλαξης των μουσειακών αντικειμένων και ανασκαφικού υλικού, γι’ αυτό και βασίζεται περισσότερο στη φυσικοχημεία. Αποτελεί συνθετική εργασία από τη σκοπιά του φυσικού-αρχαιομέτρη, γραμμένο κατά απλό τρόπο ώστε να είναι προσιτό στους φοιτητές.
Η μικρή επικάλυψη θεμάτων, η οποία υπάρχει σκόπιμα σε ορισμένα σημεία, θεωρούμε ότι είναι αναγκαία, για να μπορεί ο αναγνώστης να έχει σημεία αναφοράς και να συνδέει τα δύο μέρη.
Οι υποσημειώσεις βρίσκονται στο τέλος του κάθε κεφαλαίου, έτσι ώστε να υπάρχει απρόσκοπτη ροή στην ανάγνωση του κειμένου, ενώ η βιβλιογραφία παρατίθεται ξεχωριστά έτσι ώστε να καλύπτει το πνεύμα συγγραφής των δυο μερών του τόμου.
Με τον τρόπο αυτό το βιβλίο δίνει μια ολοκληρωμένη εικόνα της Μουσειολογίας, εφόσον καλύπτει θεωρητικά αλλά και πρακτικά θέματα και απευθύνεται τόσο σε ειδικούς αναγνώστες όσο και σε ευρύτερο κοινό.
Ο συνεχώς αναπτυσσόμενος κλάδος της Μουσειολογίας, η προληπτική συντήρηση μνημείων και έργων τέχνης καθώς και η πολιτιστική τους διαχείριση στην Ελλάδα, συνετέλεσαν στην εξάντληση του παρόντος εγχειριδίου, με αποτέλεσμα τη βελτιωμένη επανέκδοσή του το 2006, όπου συμπεριλήφθηκε και ένα γλωσσάρι επιστημονικών όρων.
