Content on this page requires a newer version of Adobe Flash Player.

Get Adobe Flash player

Εισαγωγή στη Νεολιθική Ειδωλοπλαστική

 

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4.

Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΗΣ ΕΙΔΩΛΟΠΛΑΣΤΙΚΗΣ ΣΤΗΝ ΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΜΕΣΟΓΕΙΟ, ΤΑ ΒΟΡΕΙΑ ΒΑΛΚΑΝΙΑ ΚΑΙ ΤΗ ΝΟΤΙΟΑΝΑΤΟΛΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ

 

Α. H ΣΥΡΟ-ΠΑΛΑΙΣΤΙΝH

Τα νατουφικά ειδώλια (9η χιλιετία) προέρχονται από τάφους ή την γύρω από αυτούς περιοχή και είναι ζωόμορφα ή σχηματοποιημένα ανθρωπόμορφα. Κοινή είναι η έλλειψη φύλου ακόμα και στην μοναδική απεικόνιση της σεξουαλικής πράξης. Επίσης, οστέινα δίλοβα περίαπτα παριστάνουν πιθανώς ανδρικά γεννητικά όργανα. Ο πηλός είναι συχνά άψητος, ενώ σε ελάχιστες περιπτώσεις γίνεται χρήση κόκκινης ώχρας.

Ενώ από το τέλος της Νατουφικής και στην Πρώτη Ακεραμική Νεολιθική (PPNA) (8η χιλιετία) υπάρχουν ορισμένα ειδώλια με δηλωμένο (γυναικείο) φύλο, μόνο από την 7η χιλιετία και μετά (Δεύτερη Ακεραμική - ΡΡΝΒ), θα κάνει την εμφάνισή της, στην Ιεριχώ, τη Ras Shamra και το Tell Ramad, μια συγκεκριμένη πολύ σχηματοποιημένη γυναικεία μορφή.

Η Δεύτερη Ακεραμική Νεολιθική (PPNB) (τέλος 8ης και 7η χιλιετία) χαρακτηρίζεται από την κατασκευή ανδρικών ειδωλίων (και απόδοση ανάλογων συμβολισμών) που συνυπάρχουν με θηλυκά και ζωόμορφα. Λίθοι τοποθετημένοι μέσα σε επιχρισμένες κόγχες, επίπεδα ειδώλια αγνώστου φύλου, αδρές άψητες κωνικές γυναικείες και ανδρικές μορφές με προεξέχοντα στρογγυλά μάτια αλλά και ανθρωπόμορφες ραβδόσχημες απεικονίσεις από πηλό, με επίπεδο δισκοειδές πρόσωπο και επίθετα μεγάλα στρογγυλά μαστίδια για τη δήλωση των ματιών και της μύτης, συμπληρώνουν τον κατάλογο. Σε ορισμένες περιπτώσεις έχουν χρησιμοποιηθεί μεγάλα ακέφαλα γυναικεία ειδώλια για τη στήριξη επιχρισμένων κρανίων. Ωστόσο μεγάλα ακέραια ειδώλια (με κεφάλι) φαίνεται ότι χρησιμοποιούνται ως πραγματικά αγάλματα, ενώ έχουν βρεθεί σε λάκκο και περίπου τριάντα παρόμοια αγάλματα (35-90 εκ.) με εντυπωσιακή πολύχρωμη διακόσμηση και πιθανώς πρόσθετη κόμμωση. Είναι άγνωστο κατά πόσο αυτά τα συγκεκριμένα ειδώλια απεικονίζουν ανθρώπους ή θεότητες, αλλά οι χαρακτηριστικές φυσιοκρατικές λίθινες μάσκες, από τη νότια Συρο-Παλαιστίνη (Χεβρώνα, Nahal Hemar) ήταν προφανώς αποτροπαϊκά αντικείμενα για λατρευτική χρήση: έχουν στρογγυλές οπές για μάτια, προεξέχουσα μύτη και μισάνοιχτο στόμα με εγχάρακτα δόντια. Μία σειρά πλευρικών οπών χρησίμευε για τη στερέωσή τους ενώ τα ίχνη μελανής κολλώδους ουσίας ίσως αποτελούν μάρτυρες για επιπρόσθετη κόμμωση. ΄Ενα οστέινο περίαπτο από την Ιεριχώ μοιάζει να είναι μικρογραφικό ομοίωμα μιας τέτοιας μάσκας.

Στην κεραμική Αρχαιότερη Νεολιθική (α΄ μισό της 6ης χιλιετίας) τα πήλινα ειδώλια παρουσιάζουν αντιστοιχίες με το υλικό της Hassuna από όπου και τα κωνικά ή ατροφικά κεφάλια και η απουσία μαστών. Τα περισσότερα ωστόσο είναι ανθρωπόμορφα βότσαλα που θυμίζουν ανάλογο νατουφικό υλικό.

Η Μέση Νεολιθική (μέσα 5ης χιλιετίας) χαρακτηρίζεται από τα ειδώλια της «Τρομερής Μητέρας», όπου η ηθελημένη υπερβολή, σύμφωνα με προδιαγεγραμμένους κανόνες, επιτυγχάνει μια φανταστική απόδοση που αναμφίβολα έχει χαρακτήρα δαιμονικό. Η ζωόμορφη ειδωλοπλαστική της περιοχής έχει δευτερεύοντα ρόλο και συνεχίζει την ήδη διαμορφωμένη παράδοση της Ακεραμικής.

Η ειδωλοπλαστική της χαλκολιθικής Ιορδανίας, που έχει άγνωστη καταγωγή, φαίνεται να έχει επηρεασθεί από τα διάφορα πολιτισμικά στάδια των γειτονικών της περιοχών (της Μεσοποταμίας,, της Μ. Ασίας, αλλά και της Συροπαλαιστίνης και πιθανώς και του Αιγαίου).


Εισαγωγή | Κεφάλαιο 1 | Κεφάλαιο 2 | Κεφάλαιο 3 |
Κεφάλαιο 4: Α.
- Β. - Γ. - Δ. - Ε. - ΣΤ. | Κεφάλαιο 5